ช้างไทย

เมื่อกล่าวถึงสัตว์บกที่มีขนาดใหญ่ที่สุดที่มีชีวิตอยู่จนทุกวันนี้แล้วทุกคนย่อมจะต้องคำนึงถึงช้างเป็นอันดับแรก ช้างเป็นสัตว์ที่มีความสัมพันธ์ใกล้ชิดกับคนไทยมาตั้งแต่ครั้งโบราณจนปรากฏอย่างเด่นชัดในประวัติศาสตร์วัฒนธรรมและประเพณีต่าง ๆ อย่างมากมาย แต่ข่าวช้างป่าของไทยกำลังถูกทำลายจนลดจำนวนใกล้จะหมดไปจากประเทศ และข่าวช้างป่าถูกพรานป่ายิงบาดเจ็บสาหัสจนสิ้นชีวิตไปแล้วที่จังหวัดบุรีรัมย์ย่อมสะท้อนให้เห็นว่าเพื่อนที่เคยมีบทบาทอย่างสำคัญต่อชีวิตคนไทย มีส่วนร่วมในการทำศึกสงครามกู้ชาติมาแต่ครั้งอดีตกำลังจะจากไปอย่างไม่มีวันกลับ

ช้างไทย (Elephas maximus) เป็นช้างชนิดหนึ่งในสองชนิดที่ยังเหลืออยู่ในโลก พบทั่วไปในบริเวณเอเชียตอนใต้และเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ อีกชนิดหนึ่งคือช้างแอฟริกา (Loxodonta africana) ซึ่งแตกต่างจากช้างไทยตรงที่มีใบหูใหญ่ หัวหลิม หลังแอ่น ปลายงวงมีอวัยวะคล้ายนิ้วมือเพียงอันเดียว มีงาทั้งตัวผู้และตัวเมีย ส่วนช้างไทยมีใบหูเล็ก หัวโหนกออกเป็นสองพู พลังโค้งปลายงวงมีอวัยวะคล้ายนิ้วสองอัน และมีงาเฉพาะในตัวผู้
ปริมาณประชากรของช้างในธรรมชาติในประเทศไทย ประมาณกันว่าอยู่ในราว 1,000-1,500 ตัวเท่านั้น โดยกระจายกันอาศัยอยู่ในป่าที่มีพื้นที่กว้างและมีแหล่งอาหารและน้ำอุดมสมบูรณ์ส่วนใหญ่ในบริเวณอุทยานแห่งชาติ เช่น เขาใหญ่ ทุ่งแสลงหลวง และแก่งกระจาน เป็นต้น และในบริเวณเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่า เช่น ทุ่งใหญ่นเรศวร ห้วยขาแข้ง เขาสอยดาว และคลองนาคา เป็นต้น
ช้างป่าจะอยู่รวมกันเป็นโขลง มีจำนวนสมาชิกตั้งแต่ 3 ตัวขึ้นไป โดยมีตัวเมียที่มีอายุมากที่สุดเป็นผู้นำฝูง ทำหน้าที่พาโขลงไปหากินตามแหล่งอาหารต่าง ๆ และคอยพาโขลงหนีภัย สำหรับช้างตัวผู้ที่มีอายุ 16-19 ปี จะมีลำตัวขนาดใหญ่และงายาว มักชอบแยกตัวออกมาอยู่ตามลำพังและจะเข้าฝูงเพียงเพื่อการผสมพันธุ์เท่านั้น ช้างตั้งท้องนาน 22 เดือน หลังจากคลอดลูกแล้วช้างจะไม่ตั้งท้องอีกนานประมาณ 2 ปี เพราะฉะนั้นใน 4 ปี จะมีลูกช้างเกิดใหม่เพียง 1 ตัวต่อ 1 แม่เท่านั้น

ช้างจะใช้เวลาส่วนใหญ่ประมาณ 17-19 ชั่วโมงในการกินอาหาร ช้างเป็นสัตว์ที่กินจุมาก แต่ละตัวจะกินอาหารหนัก 150 กิโลกรัมต่อวัน และดื่มน้ำประมาณ 200 ลิตรต่อวัน อาหารของช้างได้แก่ หญ้า ไผ่ หวาย ปาล์ม กล้วยป่าและพืชล้มลุกหลายชนิด รวมทั้งเปลือกไม้ยืนต้นอีกหลายชนิด เนื่องจากเป็นสัตว์ที่กินจุนี้เอง ช้างโขลงหนึ่ง ๆ จะไม่อยู่ในป่าแห่งหนึ่งนานหลายวัน เส้นทางหากินของช้างมักจะมีลักษณะเป็นวงกลมย้อนกลับมาที่เดิมเสมอ ปัจจุบันโขลงช้างส่วนใหญ่อาศัยอยู่ในบริเวณพื้นที่จำกัดจึงขาดความเหมาะสมในการดำรงชีวิตและมีปริมาณอาหารไม่เพียงพอต่อการบริโภค ช้างป่าเริ่มลงมาหาข้าวและพืชไร่กินตามแนวเขตโดยรอบแหล่งอาศัย ทำให้ถูกยิงตายและบาดเจ็บอยู่เนือง ๆ นอกจากนี้ช้างยังถูกล่าเพื่อเอางาและอวัยวะเพศผู้ซึ่งมีราคาสูงมาก อีกทั้งช้างที่ถูกแยกให้อยู่เป็นกลุ่มเดียวจะมีการผสมพันธุ์กันเองภายในโขลง ทำให้ลักษณะทางพันธุกรรมด้อยลงเรื่อย ๆ อาจได้พันธุ์ที่อ่อนแอ ซึ่งจะนำ ไปสู่การสูญพันธุ์ของโขลงช้างไปในอนาคต
ภาพจาก www.panda.org/.../radio_video_nepal/index.cfmwww.digimorph.org/.../elephas.phtml